يبوست يکي از شايع ترين شکايات گوارشي است .طبق تعريف ، يبوست عبارت است از : اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته که معمولاً مدفوع سفت و خشک و همراه با ناراحتي هنگام دفع است و در برخي موارد همراه با احساس پري و سنگيني مي باشد .

تصور غلطي که در برخي بيماران وجود دارد اين است که اگر روزي يک بار اجابت مزاج نداشته باشند غيرطبيعي است ! در حالي که تصور فوق صحيح نيست ، زيرا تعداد اجابت مزاج در هر فرد بسته به ميزان و نوع مواد غذايي مصرفي ، ميزان فعاليت و ... متفاوت است . مطالعات نشان داده که هر انساني در طول زندگي خود يبوست را به نوعي تجربه مي کند ، ولي اغلب اين موارد گذرا و قابل چشم پوشي است .

تأثير رژيم غذايي : براي جلوگيري از ايجاد يبوست ،‌بايد از غذاهايي که فيبر بالايي دارند ، مثل سبزيجات ، ميوه ها و غلات بيشتر استفاده کرد . مصرف غذاهاي فيبردار باعث مي شود که مدفوع حجيم و نرم شود . اما بايد توجه داشت که افزايش مصرف غذاهاي فيبردار بايد به آهستگي صورت گيرد تا بدن به آنها عادت کند . در غيراين صورت ، فرد دچار نفخ شکم و دل پيچه خواهد شد .

همچنين حتي الامکان بايد از غذاهايي که فيبر اندک دارند ، مثل : بستني ، پنير ، گوشت ، چيپس و سيب زميني سرخ کرده ، پيتزا ، غذاي کنسروي و غذاهاي چرب مثل آبگوشت و کله پاچه پرهيز کرد .

مصرف آب و مايعات : بسياري از مواقع به علت مشکلات کاري فراموش مي کنيم که به ميزان کافي آب مصرف کنيم و اين مسئله باعث خشکي سيستم گوارشي و در نتيجه خشکي و سفتي مدفوع مي شود . يکي از توصيه هاي مهم براي مبارزه با يبوست مصرف مايعات به خصوص آب يا آب ميوه ها به ميزان کافي است . مصرف روازنه حداقل ۳ ليتر مايعات ( معادل ۱۲ ليوان بزرگ ) براي مبارزه با يبوست بسيار مفيد است . توجه شود که در اين راستا از مايعات کافئين دار ( مثل قهوه ، نوشابه و چاي پررنگ ) يا نوشابه هاي الکلي بايد جداً پرهيز شود ، چرا که باعث خشکي سيستم گوارشي و اثر معکوس مي شوند .

عدم تحرک : تحرک کافي يک از کارهاي بسيار مفيد براي مبارزه با يبوست است . البته نيازي نيست که حتماً يک ورزشکار باشيد ، بلکه روزانه حداقل ۲۰ تا ۳۰ دقيقه پياده روي که تداوم داشته باشد بسيار مؤثر خواهد بود .

نحوه اجابت مزاج :

صرف وقت کافي براي اجابت مزاج از نکات بسيار مهم است . بيشتر مواقع ، به علت شتاب و عجله ، توجه و دقت کافي به زمان اجابت مزاج نمي شود که اين يکي از علل مهم ايجاد يبوست است . لذا توصيه مي شود که حتماً ساعت معيني از روز به اجابت مزاج اختصاص داده شود و در هنگام اجابت مزاج نيز اين عمل را با حوصله انجام داد . حتي اگر فرد در ساعت فوق احساس اجابت مزاج ندارد ، حتماً براي اجابت مزاج به دستشويي مراجعه کند . نکته مهم ديگر اين است که هرگز نبايد احساس اجابت مزاج را صرفاً به دليل دوري از منزل يا کارداشتن ناديده گرفت .

مصرف داروهاي ملين يا داروهاي گياهي :

بايد از مصرف هر نوع ملين چه گياهي و چه دارويي بدون تجويز پزشک پرهيز کرد . با اينکه مصرف کوتاه مدت ملين ها براي مبارزه با يبوست ضروري است ، مصرف بي رويه آنها مي تواند مشکلاتي را به همراه داشته باشد . برخي از مردم تصور ميکنند که مصرف ملين هاي گياهي بي ضرر است ، در صورتي که هميشه چنين نيست . مثلاً مصرف طولاني مدت برگ سنا مي تواند مشکلات بسياري را به دنبال داشته باشد .

از طرفي ، برخي داروها باعث يبوست مي شوند . مثلاً برخي داروهاي قلبي ( آدالات )‌ ، قرص کلسيم ، داروهاي کدئين دار ،‌شربتهاي آنتي اسيد ، قرص آهن و داروهاي ضدافسردگي از جمله داروهايي هستند که مي توانند باعث يبوست شوند .

براي پيشگيري از يبوست ميزان فيبر غذايي و مايعات را افزايش دهيد . انجام فعاليت هاي ورزشي و توجه و صرف زمان کافي براي اجابت مزاج در اغلب موارد باعث مرتفع شدن يبوست مي شوند .

در نهايت ، بايد توجه داشت که در صورت ادامه يبوست ، عليرغم اقدامات فوق ، حتماً به پزشک مراجعه شود .